خواص زالودرمانی :
در این مقاله به بررسی خواص زالو و زالو درمانی می‌پردازیم و از نظر طب سنتی زالو درمانی را مورد بررسی قرار میدهیم. در زالو درمانی، زالوها را با نظر پزشک طب سنتی بر روی بدن میگذارند که این کار بستگی به نوع بیماری فرد دارد. زالو هنگام مکیدن خون، مواد متنوعی ترشح می‌کند که خواص درمانی دارند. معروف ترین ماده مترشحه از زالو هیرودین است. خواص مواد ترشح شده در خون توسط زالو بطور خلاصه به شرح زیر است:
☑️ • خاصیت بی‌حس‌کنندگی:
باعث کاهش درد موضعی هنگام نیش زدن می‌شود که عمدتاً به دلیل وجود ماده هیرودین (Hirudin) است.
☑️ • خاصیت گشادکنندگی عروق:
به دلیل وجود ماده هیستامین است.
☑️ • خاصیت ضدانعقادی:
به دلیل وجود آنزیم هیالورونیداز موجود در بزاق زالو است. این آنزیم خاصیت آنتی بیوتیکی و حل کردن موکوس بسیار قوی دارد بطوری که در درمان گلوکوم هم بسیار مؤثر است.
☑️ • خاصیت آنتی بیوتیکی:
این خاصیت اخیراً مورد توجه بسیاری قرار گرفته و بر بیماریهای ناشی از استاف طلایی و میکروب سل و اسهال خونی و دیفتری مؤثر است.
☑️ • خاصیت ضدالتهابی و ضدلخته‌ا
✅ خواص بزاق زالو :
آب دهان زالو (بزاق) حاوی بیش از یکصد نوع ماده حیاتی مفید است که موجب درمان بیماریهای مختلفی می‌شود. این انگل کوچک و شگفت آور به علت توانایی فوقالعادهای که در درمان بیماریها دارد جایگاه ویژه‌ای در طب سنتی دارد. کشور ما دارای ذخایر بسیار زیادی از این جانور است و با داشتن تجربیات بسیار گرانقدر و طولانی در این زمینه، متأسفانه با روش زالو درمانی بیگانه است. در کشور ما از این نعمت خدادادی برای رفع آلام و دردها استفاده مطلوب نمی‌شود، در حالی که ایران می‌تواند یکی از مراکز زالو درمانی دنیا باشد. در بین گونه‌های زالوی پزشکی بهترین نوع آن نوع شرقی است که زالوهای موجود در ایران از این نوع است. عمده خواص درمان در بزاق زالو است، بطوری که شاید بیشتر از وزن بدنش قادر به تولید بزاق باشد و وقتی به جایی از بدن می‌چسبد از آن قدر آب بزاق تولید می‌کند که از زیر بدن حیوان بزاق می‌چکد. عصاره آب دهان زالو شامل دو دسته از مواد هستند که گروهی بعنوان نروترانسمیتر بر روی پایانه‌های عصبی عمل می‌کنند و موجب تحریک عمومی روی نقاط طب سوزنی می‌شوند و دسته دیگر که بر روی گردش خون عمومی و مویرگ‌ها عمل کرده و به عنوان ضد انعقاد، ضد تورم و ضد درد ایفای نقش می‌کنند.
✅ در زیر به مهمترین آنزیم‌ها و ترکیبات موجود در بزاق زالو می‌پردازیم :
⬅️ • هیرودین:
در بزاق زالوی پزشکی ترکیبی وجود دارد به نام هیرودین که از انعقاد خون جلوگیری می‌کند. ترکیبات بزاق زالو به عنوان ماده فیبرینولیتیک عمل کرده، از عمل فیبرین جلوگیری می‌کند؛ ضد پلاکت است و از بهم چسبیدن پلاکت‌ها جلوگیری می‌نماید.
وقتی که خون با لبه بریده بافت تماس حاصل می‌کند فاکتور 12 یا هاگمن فاکتور فعال می‌شود. متعاقب فعال شدن این فاکتور انعقادی یک سری آنزیم‌ها از جمله آنزیم پروتئاز ترومبین فعال می‌شود این آنزیم سبب تبدیل فیبرینوژن به فیبرین می‌شود و فیبرین بصورت رشته‌های کلاف مانند، محل بریدگی را می‌بندد و مانع خونریزی می‌شود و خون را منعقد می‌کند. هیرودین بصورت خیلی اختصاصی و قوی از فعالیت آنزیم پیروتئاز ترومبین جلوگیری می‌کند و مانع انعقاد خون می‌شود.
⬅️ • بدلین:
این یک آنزیم مهار کننده پروتئازها مانند تریپسین کیموتریپسین یا پلاسمین است که فاکتورهای تورم و پخش شدن در بافت می‌باشند.
⬅️ • آپیراز : آپیراز یک آنزیم قوی ضد تجمع پلاکت‌ها با اثرات روان سازی جریان خون است.
⬅️ • اگلین: اگلین، ضمن این که یک آنزیم ضد تورم است، ضد اکسیداسیون و ضد رادیکال نیز می‌باشد.
⬅️ • دستابیلاز: این آنزیم که یک فاکتور ضد تجمع پلاکتی بسیار قدرتمند است، با اثرات فیبرینولیزی و هیدورلیزکنندگی منجر به حل شدن لخته‌های خونی تشکیل شده می‌شود، این آنزیم به وسیله نیکونوف کشف گردید که یک شیوه درمانی بسیار هیجان‌انگیز را معرفی کرد.
⬅️ • هیالورونیداز: این ماده هم به عنوان فاکتور پخش کننده و هم به عنوان یک عنوان یک آنتی بیوتیک عمل می‌کند. این آنزیم با حل کردن مواد بافتی، زمینه پخش بزاق زالو را در بافت‌ها فراهم می‌کند و با این کار زالو توانایی می‌یابد بافت‌های دور دست را نیز تحت تأثیر قرار دهد و اثرات درمانی در همه جای بدن به خصوص در نزدیکی محل اتصال زالو به بدن بر جای بگذارد.
⬅️ • لیپازها و استرازها: از لیپولیتیک فاکتورها هستند و چربی‌ها را تجزیه می‌کنند و استفاده‌های درمانی از آن شروع شده است
⬅️ • یک ماده بی حس کننده: وقتی زالو پوست را نیش می‌زند، ایجاد یک زخم به شکل Y می‌کند، که کاملاً بدون درد می‌باشد و به دلیل وجود ماده قوی بی‌حس کنندگی، به سادگی، احساس خنکی ایجاد می‌نماید. و بعد از حدود 5 دقیقه پس از چسبیدن زالو به محل، بیمار دیگر احساس درد و سوزش ندارد و تا آخرین مرحله زالو درمانی، وجود زالو روی بدن به راحتی تحمل می‌شود.
⬅️ • آنتی الاستاز: این ماده که از طریق کنترل عمل الاستاز فعالیت می‌کند، آنزیمی است که الاستین جلدی را به خصوص در پوست، تنزل می‌دهد.
⬅️ • ماده گشاد کننده رگ: این ماده که هنوز بطور رسمی مشخص نشده بسیار شبیه هیستامین است. این ماده مانند نوروترانسمیترها که از 34 غده مغزی که در طول بدن زالوی هیرودومدیسینالیس تقسیم شده‌اند، ترشح می‌شود. چند دقیقه پس از اتصال زالو محل نیش قرمز و پرخون می‌شود؛ شاید این پرخونی را بتوان به این ماده نسبت داد که جریان خون را در محل افزایش داده است.
⬅️ • منوکسید نیتروژن سنتتاز: این فاکتور موجود در بزاق زالو شبیه به نوع انسانی است که سبب ترمیم اعصاب صدمه دیده می‌شود.
⬅️ • اورگلاز: دارای اثرات درمانی در بیماری آرتروز است. بسیار دیده شده است که افراد مبتلا به آرتروز زانو که از درد زانو و محدودیت حرکتی زانوها رنج می‌برند با چند جلسه زالو درمانی بهبودی بسیار می‌یابند. و ما این را به کرات تجربه کرده‌ایم. زالو همچنین کاتکولامین ترشح می‌کند که روی پایانه‌های عصبی بخصوص در پوست مانند دوپامین و سروتونین عمل می‌کند.
✅ خواص درمانی زالو :
زالو خون را بهتر از حجامت از عمق بدن بیرون می‌کشد. زالو انداختن برای بیماریهای پوستی مثل جوش، دمل‌های صورت، لکه‌ها و نقطه‌های سیاه و سفید و نظایر آن، از بین بردن رگهای واریسی، درد در ماهیچهها و … مفید است. امروزه زالو به دلیل خاصیت ضد انعقاد خود یکی از ابزارهای جراحی در پیوندها و دوام بافت پیوندی است. هر زالو حدوداً 5 سی سی خون در مرحله اول می‌مکد. البته اگر خونریزی را قطع نکنید ممکن است تا 150 سی سی خونریزی ادامه یابد (10 ساعت یا بیشتر)؛ طی زالو درمانی با 10 عدد زالو، خون از دست رفته (شامل خونریزی پس از اتمام خونخواری) 250-350 سی سی خواهد بود. تحقیقات نشان می‌دهد که 3 تا 5 روز پس از زالو اندازی عروق جدیدی در اطراف و حاشیه محل نیش زالو به وجود می‌آیند که برای تخلیه عروقی این ناحیه مفیدند. بنابراین از نظر درمانی بسیار مهم است که درمان به زودی قطع نشود؛ بلکه در دفعات بعدی نیز ادامه یابد تا بیماری و آسیب مرتفع شود. اثرات فارماکولوژیکی بزاق زالو به مدت 10 ساعت یا بیشتر در محل زخم باقی می‌ماند. چنین اثراتی را نمی‌شود با مصرف مواد ضد انعقادی معمولی مثل هپارین در زخم‌های کوچک پوست به وجود آورد. در بیشتر روش‌های جراحی استفاده از زالو توسط جراح ماهر برای بیمار توضیح داده می‌شود، این روش قدیمی یک روش بی درد کننده اساسی است؛ زیرا ترشحات زالو با تأثیر بر روی اعصاب اطراف محل درد، بی‌حسی موضعی ایجاد می‌کند.
✅ جایگاه زالو در طب سنتی ایرانیان :
شیخ‌الرئیس ابن‌سینا باب مبسوطی پیرامون زالو دارد و چنین می‌گوید:
از زالوهایی که کرک‌ریز و نرم دارند یا لاجوردی رنگ هستند پرهیز کنید زیرا دچار غشی، خونریزی، تب، سستی و قرحه‌های بدخیم خواهید شد. از زالویی استفاده شود که در آبهای خزه‌دار که محل زیست قورباغه‌هاست نمو کرده و نه زالویی که در آبهای گل‌آلود سیاه بوده است. زالو بهتر از «حجامت» خون تباه را از عمق بدن بیرون می‌کشد. زالو را ابتدا سرازیر نگهدارید تا استفراغ کند و محتویات شکمش بیرون آید سپس اندکی خون بره به او بدهید. سپس مواد چسبنده و کثیف بدن او را با بوراکس پاک کنید (استفاده از مواد صابونی عطردار مضر است) و جایی را که می‌خواهید زالو بگذارید با دست مالش دهید تا سرخ شود. اگر جای زالو انداختن را با گل سرشور یا خون اندود کنند، زالو بهتر می‌چسبد. بهتر آن است که پس از جدا شدن زالو، محل گزش او را حجامت برنهید تا احیاناً اگر آزاری و عفونتی براثر نیش زالو عارض شده، از بین برود اگر پس از زالو اندازی خون بند نمی‌آید مازوج سوخته، نوره، خاکستر یا سوده نرم (یا پودر باقلا و زردچوبه) استعمال شود. زالو اندازی برای بیماریهای پوست از قبیل جوش‌ها، دمل‌ها، لکه‌های سیاه و نقطه‌های سیاه و سپید و… مفید است.
در طب عامیانه نیز زالو در کوچه و بازار به فروش می‌رسیده و تا حدود سی‌سال قبل، همه می‌دانستند که برای علاج زخم چرکین و دمل بهترین درمان زالو اندازی است. یا برای پیشگیری از فساد دهان و لثه و داشتن دندانهای محکم باید بناگوش را زالو گذاشت.
زالو اندازی جزء سنت‌های درمانی پذیرفته شده و به همان معروفیت و مقبولیت حجامت و فصد (رگ‌زنی) بین توده‌های مردم رواج داشت. آری این حیوان یک گرمی به ظاهر مشمئز کننده طی سالیان دراز بیماریهای صعب‌العلاجی را براحتی درمان می‌کرد و بیماران را از صرف هزینه‌های گزاف، بریده شدن از اندام‌ها، بد شکل شدن پوست، فلج شدن ناشی از سکته مغزی و … نجات می‌داده است.
دیدگاه حکیم جرجانی پیرامون زالو درمانی: جرجانی معتقد است بهترین زالو، زالوی موجود در آبهای پاکیزه است و شکل او باید همانند دم موش باشد و شکم او سرخ و پشت او سبز و سرش کوچک باشد و او نیز معتقد است منفعت زالو بیشتر در بیماریهای پوستی مانند ریش بلخی، قوبا، سعفه و . . . می‌باشد.
✅ روغن زالو :
امروزه از روغن زالو نیز استفاده می‌شود. این روغن جهت افزایش حجم اندام بدن مورد استفاده قرار میگیرد. باعث افزایش خونرسانی در اعضا می‌شود و آقایان جهت افزایش طول و حجم آلت تناسلی خود از این روغن استفاده می‌کنند.
سایر خواص زالو درمانی از دیدگاه حکیم آل اسحاق:
⬅️ • با انداختن دو عدد زالو پشت گوشها می‌توان امراض صعب العلاج مغز (CXS) پارکینسون، رعشه، (MS) و (VA) گرفتگی عروق مغز، آلزایمر و صرع را معالجه کرد.
⬅️ • با زالو درمانی می‌توان زخم معده، کولیت روده، پرستات، امراض ریوی، التهابات کبد، کیسه صفرا و بواسیر را معالجه کرد.
⬅️ • با زالو درمانی می‌توان ناباروری مردان (ضعف اسپرم- واریکوسل)، کاهش میل جنسی و ترک اعتیاد مواد مخدر را معالجه کرد.
⬅️ • دُمَل‌ها و زخم‌های چرکی و جوش‌هایی که در اثر عفونت خون یا در اثر ترشح هورمون جنسی در خون (در اوایل بلوغ) بر پوست چهره و بدن ظاهر می‌شود و آفتِ زیبایی دختران جوان است. زیر هر زخم یک عدد زالو بیندازد.
⬅️ • غده‌های عفونی زیر پوست که درد دارد با انداختن یک زالو زیر غده و یا در ورم گلو از بیرون معالجه می‌شود.
⬅️ • برای گرفتگی رگهای قلب که موجب عوارض قلبی و تنگی نفس می‌شود و دکترها با عمل باز و هزینه‌های کلان بدون ضمانت عمل می‌کنند. با انداختن ۴ عدد زالو بالای پستان چپ رگها باز می‌شود.
⬅️ • عوارض سکته مغزی و نرسیدن خون به مغز به صورت فلج یک‌طرفه و رعشه و لرزش سر و دست‌ها و ضعف مغز ظاهر می‌شود. با انداختن ۲ عدد زالو به پشت گوش طرف مقابل آن طرفی که فلج شده، مویرگهای مغز باز و معالجه می‌شود.
!! نکته مهم: در موارد سکته مغزی به دلیل اینکه سلولهای مغز بیشتر از غذا به اکسیژن نیاز دارند، از دست ندادن زمان خیلی مهم است، لذا قبل از هر اقدامی و در کمال خونسردی باید زالو تهیه کرد و پشت گوش بیمار انداخت.
⬅️ • عوارض قند بر چشم‌ها (مویرگهای چشم از خون غلیظ قندآلود پُر می‌شود و موجب کوری می‌گردد) با انداختن ۲ عدد زالو به دو طرف چشم‌ها خون مویرگهای چشم تخلیه و بینایی برمی‌گردد.
⬅️ • عوارض قند روی پاها که باعث سیاه شدن و گاه زخم شدن پاها می‌شود و جراح‌ها پای مریض را از مچ قطع می‌کنند. با انداختن ۴ عدد زالو به محل سیاه شده که هر ۱۵ روز تکرار شود، خون قندآلود تخلیه و رنگ پوست پا طبیعی می‌شود.
⬅️ • واریس و برجسته شدن و ورم کردن رگهای ساق پا که گاه با درد شدیدی همراه است. با انداختن ۵ عدد زالو روی پاها و تکرار آن هر ۲۰ روز واریس و درد شدید و ورم آن خوب می‌شود.
⬅️ • آرتروز مزمن و درد شدید زانو و آب زانو و ورم زانو و زیر زانو با انداختن ۴ عدد زالو روی پاها تکرار هر ماه آن معالجه می‌شود.
⬅️ • سردرد و سینوزیت مزمن و عفونت سینوسها با انداختن ۴ عدد زالو به شقیقه‌ها، عفونت تخلیه و سردرد خوب می‌شود.
⬅️ • کیست و عفونت پستان‌ها با انداختن ۴ عدد زالو زیر هر پستان برطرف و معالجه می‌شود.
⬅️ • ورم لوزه‌ها و عفونت آن و خنازیر (زخم خطرناک گلو) با انداختن ۴ عدد زالو ازبیرون به لوزه‌ها و زخم خنازیر معالجه می‌شود.
⬅️ • نقرس و درد شدید پاها با انداختن ۴ عدد زالو بین انگشتان پا معالجه می‌شود.
⬅️ • باد سرخ (ورم بینی) و پوست سر با انداختن ۴ عدد زالو به محل ورم کرده معالجه می‌شود.
⬅️ • واریکوسل و عوارض بیضه‌ها و ضعف اسپرم مردان با انداختن ۳ عدد زالو زیر بیضه‌ها معالجه می‌شود.
⬅️ • گل‌مژه و عفونت چشم با انداختن یک عدد زالو به هر طرف چشم معالجه می‌شود.