افزایش شیر مادر :
در این مقاله روشها و راهکارهای افزایش شیر مادر را از منظر طب سنتی مورد بررسی قرار میدهیم. متأسفانه امروزه استفاده از شیر خشک بسیار رواج پیدا کرده است که مصرف آن برای کودک عوارض غیر قابل جبران پوکی استخوان و ضعف در رشد و قوای عمومی نوزاد را در پی دارد.
شیر مادر بهترین غذا برای کودک و باعث تقویت اعضاء اصلی، فربهی و تنومندی کودک است. شیر صالح شیری است که معتدل القوام باشد به این ترتیب که قطره ای از شیر را بر ناخن چکانده، اگر جاری شد، شیر رقیق است، اگر ثابت ماند، شیر غلیظ بوده و اگر میل به جاری شدن داشت و توقف کرد، معتدل است. شیر مادر باید معتدل، سفید رنگ، خوشبو، طعم آن شیرین باشد و کف زیادی نداشته باشد. گندم، برنج، ذرت، گوشت بره، ماش، کاهو، اسفناج، بادام و فندق از غذاهای مناسب مادر شیرده در دوران شیردهی است.
افزایش تولید و ترشح شیر مادر
⬅️ • مصرف مغزهای خام؛ به خصوص پسته، بادام و فندق، شیر را افزایش می دهد. می‌توان این مغزها را آسیاب و با عسل تبدیل به معجون نمود.
⬅️ • دانه “خار مریم”: از دیرباز در طب سنتی سرزمین‌های مختلف به منظور افزایش شیر مادران استفاده می‌شده است، بدین ترتیب که یک قاشق چایخوری از دانه‌ها را در یک لیوان آب به مدت 10 دقیقه جوشانده و آب حاصل از آن مصرف می‌شود.
⬅️ • دانه‌های کنجد: نیز بر اساس منابع سنتی یکی از گیاهان مؤثر در افزایش ترشح شیر است و علاوه بر این، دانه‌های کنجد به افزایش ارزش غذایی شیر مادر نیز کمک می‌کند.
⬅️ • دانه‌های شنبلیله: هم یکی از بهترین گیاهان دارویی جهت افزایش شیر مادر است. دانه‌های این گیاه سرشار از ترکیبات فیتواستروژن بوده که باعث تحریک غدد شیری و تولید بیشتر شیر مادر می‌شود. برای استفاده از این گیاه باید یک قاشق چایخوری از دانه‌های آسیاب شده این گیاه را در یک فنجان آب، دم کرده و بعد از غذا میل کرد.
⬅️ • رازیانه: تخم رازیانه یکی دیگر از معروف‌ترین داروهای طبیعی به منظور افزایش شیر مادران است. ترکیب آنتول موجود در این گیاه از طریق مسیر دوپامینی باعث افزایش ترشح شیر از غدد شیری می‌شود.
با توجه به اینکه دانه‌ها حاوی اسانس معطری می‌باشند. این گیاه خاصیت ضد نفخ دارد که می‌تواند برای مادر و کودک مفید باشد. رازیانه دارای هورمون‌های گیاهی است که از طریق تحریک غدد مترشحه شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌شود. میزان مصرف روزانه در حد 5 گرم یا یک قاشق مرباخوری از دانه است. برای تأثیر بیشتر، بهتر است دانه‌ها را پودر کرده و روی غذا ریخته و یا آن را با شیر یا آب مخلوط نمود. همچنین می‌توان آن را با ماست مخلوط و مصرف کرد.
مصرف روزانه 2 استکان عرق رازیانه نیز به افزایش شیر کمک زیادی می‌کند.
!! مصرف آن در دوران حاملگی توصیه نمی‌شود.
⬅️ • اگر هلیم با گندم خوب و گوشت گوسفند پخته شود غذای بسیار مناسبی است. مادران گرم مزاج آن را با شکر قهوهای و مادران سردمزاج با عسل و دارچین و کنجد مصرف کنند.
⬅️ • سیراب شیردان، هم مقوی و هم موافق معدههای قوی و ضعیف است و برای افزایش شیردهی مناسب است.
⬅️ • بهتر است از شیر گاو تازه استفاده شود. اضافه کردن عسل و کمی زنجبیل به شیر به اصلاح مضرات و ناسازگاریهای گوارشی آن کمک زیادی می‌کند.
⬅️ • عسل: باید یک جزء جدایی ناپذیر از تغذیه مادران شیرده باشد. مخصوصاً عسل رازیانه که جهت افزایش شیردهی مادر فوق‌العاده می‌باشد.
⬅️ • در یک لیوان آب، یک تا یک و نیم قاشق غذاخوری عسل را حل کرده، کمی آب لیموترش تازه به آن اضافه و روزی دو تا سه لیوان، خنک و جرعه جرعه میل کنید. این نوشیدنی معجزه گر، علاوه بر رفع مشکلاتی از جمله کم خونی، تأثیر مناسبی در افزایش شیر خواهد داشت.
افزودن مقداری تخم شربتی(یا بالنگو یا تخم ریحان) و گلاب یا عرق بیدمشک، این نوشیدنی را مقوی‌تر و دارای اثر آرام‌بخشی مناسبی خواهد نمود.
⬅️ • شیربادام: ۱۰ عدد مغز بادام خام پوست کنده را با یک لیوان آب و یک قاشق غذاخوری عسل، ۵ دقیقه در مخلوط کن، مخلوط کنید تا معجون یکنواختی به وجود بیاید؛ این نوشیدنی پرخاصیت را خنک و جرعه جرعه میل کنید.
⬅️ • جوانه گندم: جوانه گندم منبع سرشار ویتامین E است و در ایجاد تعادل هورمونی، افزایش شیر مادر و خونسازی، یک داروی فوق‌العاده است. روزی یکی- دو قاشق مرباخوری از پودر خشک شده یا پنج – شش قاشق غذاخوری جوانه گندم تازه یک مکمل غذایی خوب برای مادر شیرده است. جوانه گندم را می‌توان با آب، شیر، آب‌میوه، مخلوط با سالاد یا غذاهای مختلف استفاده کرد.
⬅️ • جو و جوانه جو: جو از بهترین مواد غذایی افزاینده شیر به ویژه در بانوان گرم مزاج است. مثل گندم می‌توان اشکال مختلف بوداده، پخته، جوانه (مالت) و یا حتی ماءالشعیر طبی را مورد استفاده قرار داد.
⬅️ • ماءالشّعیر طبّی: 1 پیمانه جو و 14 پیمانه آب را با حرارت ملایم بجوشانید تا زمانیکه جو بشکفد، سپس آنرا صاف کرده و هر روز یک لیوان میل نمایید.
⬅️ • نخودآب: نخودآب یکی از بهترین غذاها برای تولید خون صالح است. این غذا شامل نخود آب‌پز است. دستور پختهای مختلفی برای آن ذکر شده است. با توجه به نکات زیر می توانید منطبق با سلیقه و ذائقه خود آن را تهیه کنید:
⬅️ • در طبخ آن از گوجه یا رب گوجه استفاده نکنید
⬅️ • برای کاهش نفخ نخود، آن را از قبل خیس کرده آب آن را قبل از طبخ دور بریزید. همچنین از کمی زیره در طبخ آن استفاده کنید.
⬅️ • بهتر است بانوان شیرده، کمی گوشت گوسفندی استخوان‌دار نیز به غذا اضافه کنند.
⬅️ • در صورت تمایل میتوانید کمی برنج ایرانی نیز به غذا اضافه کنید. (یعنی غذا به جای آن که حالت آبگوشتی داشته باشد، حالت آش پیدا کند)
⬅️ • استفاده از پیاز و سبزی های معطر در این غذا بلامانع است. البته بهتر است آنها را سرخ نکنید.
⬅️ • بهتر است در این غذا از روغن زیتون یا روغن حیوانی استفاده کنید.
⬅️ • ریحان: ریحان از خانواده نعناع است. قسمت مورد استفاده گیاه برگ‌های آن است. ریحان جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضد نفخ برای مادر و کودک می‌باشد. این گیاه نیز شیرافزاست.
سیاه‌دانه قسمت مورد استفاده آن از دانه‌ها می‌باشند. سیاه‌دانه نیز از گیاهان معطر است و مصرف خوراکی آن باعث رفع نفخ در مادران شیرده و کودکان می‌شود. همچنین سیاه‌دانه، ضد درد، ضد سرطان، ضد حساسیت، هضم‌کننده غذا، ادرارآور، کاهش‌دهنده پرفشاری خون، کاهش‌دهنده اوره خون، محرک سیستم ایمنی بدن، مقوی معده و شیرافزاست. روزانه مصرف 2 گرم سیاه‌دانه بلامانع است، بهتر است دانه‌ها له شوند تا اثر آنها بیشتر گردد. گرچه عوارض جانبی از سیاه‌دانه گزارش نشده است ولی توصیه می‌گردد این گیاه در دوران بارداری مصرف نشود.
⬅️ • سمنو: مصرف روزانه 2 تا 3 قاشق سمنو نیز در افزایش شیر مادر بسیار مؤثر است.
⬅️ • آرد هفت جوانه: روزانه 2 تا 3 مرتبه یک قاشق غذاخوری آرد 7 جوانه را در یک لیوان آب عسل ولرم حل نموده و میل نمایید.
⬅️ • یک جایگزین مناسب برای شیر مادر:
مقداری مویز را شب در آب خیس کنید و صبح با استفاده از میکسر کاملاً مخلوط نمایید. این ترکیب جایگزین بسیار مناسبی برای شیر مادر است. (برای نوزادان که قادر به خوردن کامل آن نیستند میتوانید فقط آب این مخلوط را به او بخورانید)